En sade olarak irade, ulaşmak istediğimiz bir hedef için eyleme geçmek ve hedefe varana kadar kararlılık göstermek şeklinde tanımlanabilir.
İrade, kişilik tipleri açısından bakıldığında her tip için farklı bir form içerdiği gibi ana özgü form değişiklikleri de gerektirir.
İrade ile ilgili ilgili yanlış kanaat ve imajinasyonlara sahibiz. İradenin kadim gelenekte sahte ve saf irade olarak iki şekilde ele alındığını hatırlayalım. Saf bir irade sahibi olup olmadığımızı anlamak için hangi eylemlerimizi saf irade ile hangi eylemlerimizi sahte irade ile yürüttüğümüzü ayırmamız gerekir.
Bir eylem ya da eylemler dizisinin irade olup olmadığını ayırt etmek için iradenin gösterildiği hedefin ve güdünün irdelenmesi gerekir. Bencil arzularımıza ulaşmak için yapılan eylemler kadim gelenekte sahte irade olarak nitelendirilmiştir. Saf irade ise bencillikten arındırılmış, akıl ve vicdan ışığında belirlenmiş hedefler için yapılan duruş ve eylemler bütünlüğü olarak tanımlanabilir.
Profesyonel iş yaşamımızla ilişkili sürdürdüğümüz eylemlerimizi bu iki sınıflama dışında tutmamız gerekiyor.
Saf irade, güç alanımız içerisinde olmak üzere seçme özgürlüğü ve yapma kararlılığıdır.
Egomuz (mizacımız) tarafından güdülenen, sadece kendimize hizmet eden, diğerlerinin ihtiyaçlarını, varlığını, duygusunu ve düşüncesini yok sayan istekler bencil arzularımızdır. Bunlar ego tarafından ihtiyaç gibi algılanır ve bu yoldaki çabalar da irade zannedilir, oysa bu güdüler peşinde sürüklenmedir. Burada bilinçli bir farkındalıkla seçme özgürlüğü ve bir kararlılık söz konusu değildir.
Yemek bir ihtiyaçtır, yemek için gösterilen irade saf bir iradedir. Ancak ölçüsüzce yemek, her şeyden tatmak istemek, bir ihtiyaç değil arzudur. Ölçüsüzce yemek ve her şeyden tatmak için gösterilen gayretler (!) irade değil, iradenin esaretidir. Yemek örneğini bütün istek ve arzularımıza uyarlayabiliriz.
Kişilik tipleri açısından bakıldığında ise durumu ayırmak çok daha kolaydır. Aşağıda kişilik tiplerinin özdeşleştiği güdüler tarafından kullanılan sahte irade konuları ve bu özdeşleşmeden kurtularak göstermeleri gereken saf irade konularını kaleme aldım.
Tip 1: Sahte İrade: Çevresini mükemmel hale getirmek için sürekli kusur bulup her şeyi kusursuz yapmak. Saf İrade: İradesini, dış dünyayı mükemmelleştirme arzusundan vazgeçmek, kusur bulma kabiliyetini kullanarak kendini mükemmelleştirmek için kullanmalı.
Tip 2: Sahte İrade: Diğer insanların ihtiyaçlarını keşfedip, onların ihtiyaçlarını karşılamak ve onları iyiye yönlendirmeye çalışmak. Saf İrade: İradesini diğerlerinin ihtiyaçlarını karşılamaktan vazgeçmek, bireysel ihtiyaçlarını karşılamak, diğerlerini yönlendirmeden vazgeçmek ve koşulsuz sevmek için kullanmalı.
Tip 3: Sahte İrade: Gördüğü her işi bitirmek için olağandışı gayret gösterip, her ortamda özenilen imaj edinmeye çalışmak. Saf İrade: İradesini kendinin ve ailesinin ihtiyaçlarını karşılamak ve imaj oluşturma yerine doğal davranmak için kullanmalı.
Tip 4: Sahte İrade: Sıradan olan her şeyi reddedip, sıra dışı fikirler ile çevresini dönüştürmeye çalışmak. Saf İrade: İradesini dışarıyı yenilemekten vazgeçip, içeriden gelen ilhamla kendi iç dünyasını yenilemek için kullanmalı.
Tip 5: Sahte İrade: Dışarıdaki kaynakları elde etmek için olağandışı çabalayıp, tüm kaynakları kendine saklamak. Saf İrade: İradesini dışarıdaki kaynaklara yönelmekten vazgeçmek, mevcut ve sezgisel kaynaktan gelenle tatmin olmak ve kaynakları diğerleriyle paylaşmak için kullanmalı.
Tip 6: Sahte İrade: Dışarıda güvenilir güç kaynağı bulmak için her şeyde güvenilmez olanı arayıp şüpheci olmak. Saf İrade: İradesini dışarıda güven arayışından vazgeçmek, iç sesini dinleyip kendine güvenmek ve dışarıya karşı cesur olmak için kullanmalı.
Tip 7: Sahte İrade: Gelecekte konforunu sağlayacak deneyimler peşinde ölçüsüzce koşturmak. Saf İrade: İradesini, yeni deneyimlerden vazgeçip, eldeki deneyimi özümseyene kadar yaşamaya ve minnet duygusunu hissedip göstermek için kullanmalı.
Tip 8: Sahte İrade: Kimseye teslim olmamak için diğerlerine boyun eğdirene kadar güç gösterisine girişmek Saf İrade: İradesini diğerlerini boyun eğdirmekten vazgeçmek, nefsini olağan akışa bırakmak ve yüce gönüllülük için kullanmalı.
Tip 9: Sahte İrade: Çatışmadan kaçınmak için diğerlerine dışsal olarak uyumlu gözükmek ve kendi fikirleri için harekete geçmemek. Saf İrade: İradesini her şeye dışsal olarak uyumlu olmaktan vazgeçmek, kendi varlığını hatırlayarak kendi duygu düşüncelerini paylaşma ve hayata geçirmede ısrarcı olmak için kullanmalı.
Dr. Abdurrahman SUBAŞ
14.05.2018
Not: Özgün metindir, kaynak göstermeden kullanılması uygun değildir.